Kekemelik Nedir?
Kekemeliğin Tanımı
Kekemelik, konuşma akıcılığının; (a) ses, hece veya tek heceli sözcük tekrarı,
(b) seslerin uzatılması ve (c) hava akışında veya seslemede bloklarla,
olağandışı yüksek sıklıkla ve/veya uzun süreli kesintilere uğramasıdır.
Belirtilen konuşma özelliklerine ek olarak yüz buruşturma, göz kırpma, el
vurma gibi ikincil davranışlar kekemeliğe sıklıkla eşlik etmektedir. Ayrıca,
kekemeliği olan bireyler, kekemeliğe yönelik olumsuz tutum ve duyguları
nedeniyle bazı ses ve sözcüklere yönelik sözcük değiştirme, erteleme gibi
sözcük kaçınmaları ya da belirli konuşma ortamlarından uzak durarak
durumsal kaçınma davranışları göstermektedirler.
Yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda kendiliğinden iyileşme için gösterge olacak ya da kronik
kekemelik riskini öngörecek birçok faktör tespit edilmiştir.
Kendiliğinden iyileşmede etkisi olan faktörler;
• Cinsiyet: Araştırmalar kızlardaki kendiliğinden iyileşme oranlarının erkeklere
göre daha fazla olduğunu göstermektedir.
• Genetik yatkınlık: Birinci derecede akrabalarında kekemelikten iyileşenlerin
olması çocuğun kendiliğinden iyileşme için avantajlı olduğunu göstermektedir.
• Mizaç özellikleri: Çocuğun esnek ve dayanıklı bir mizaca sahip olması, duygu ve
davranışlarını kontrolde başarılı olması kendiliğinden iyileşme açısından
avantajdır.
• Çevresel özellikler: Kekemeliğin ortaya çıkışında çevrenin etkisi olduğuna
yönelik kanıt bulunmasa da kekemeliğin seyrinin olumlu ya da olumsuz
olmasında yakın çevrenin önemli rolü olduğu bilinmektedir. Çocuğun
ebeveynleri ve kardeşleriyle iletişiminin destekleyici, kabullenici, uyum sağlayıcı
nitelikte olması kekeleyen çocuğun yaşadığı güçlükle baş edebilmesi için uygun
zemini hazırlayacaktır.
Kronik kekemelik için risk faktörleri;
• Kekemeliğin başlangıç yaşı: Kekemeliğin 3.5 yaşından sonra başlaması
• Cinsiyet: Erkek olmak
• Genetik yatkınlık: Birinci derece akrabalarında devam eden kekemelik olması
• Mizaç: Aşırı düzeyde kaygılı ve hassas olan, kendini suçlama eğiliminde olan,
mükemmeliyetçi olan, engellenmeyi tolere edemeyen, duygularını ve
davranışlarını düzenlemekte güçlük yaşayan, dikkat yöneltme ve sürdürme
sorunları yaşayan çocukların kronik kekemelik açısından daha fazla risk taşıdığı
bilinmektedir.
• Ek bozukluklar: Kekemeliğe eşlik eden başka dil ve konuşma bozukluğunun
olmasının ya da kekemeliğe eşlik eden Dikkat Eksikliği Hiperaktivite
Bozukluğunun olmasının kronikleşmeye etki ettiği bilinmektedir.
Kekemeliğin Nedenleri
Gelişimsel kekemelik genetik, bilişsel, motor, dilsel, nörolojik ve çevresel faktörlerin etkilediği çoklu
nedenlere dayalı nörogelişimsel bir bozukluktur. Çok bileşenli bir etiyolojisi olduğu yaygın olarak
kabul gören kekemelik her bireyde, farklı etmenlerin farklı kombinasyonlarının, farklı düzeylerde
mevcut olması nedeniyle birbirinden farklı tablolar ortaya çıkarmaktadır.
Bu sebeple kekemelik; bilişsel, fiziksel, dilsel, duygusal ve sosyal bileşenler arasındaki etkileşimler
temel alınarak çok boyutlu olarak değerlendirilmektedir.
• Kekemelik Genetik Temeli Olan Bir Bozukluktur: Kekeleyen bireylerin çoğunun yakın ya da uzak
akrabalarında da kekemelik görülmektedir. İkiz ve genom çalışmaları da genetik eğilimi
desteklemektedir.
Kekemelik Nörolojik Temeli Olan Bir Bozukluktur: Kekeleyen bireylerin beyin yapı ve işleyişinde
farklılıklar olduğu nörogörüntüleme çalışmaları ile kanıtlanmıştır.
•Kekemelik Motor Temeli Olan Bir Bozukluktur: Kekeleyen bireylerin özellikle konuşma organlarının
motor planlamasına ilişkin güçlük yaşadıkları bilinmektedir. Ayrıca kekemeliği olan bireylerin duyusal-
motor kontrol ve koordinasyon gerektiren durumlarda, akıcı bireylere göre daha fazla zorlandıkları
bilinmektedir.
•Kekemelik Bilişsel Temeli Olan Bir Bozukluktur: Kekeleyen bireyler, dikkat, planlama, bir görevi
sürdürme, esneklik gibi bilişsel işlevlerde güçlükler yaşayabilir. Kekeleyen bireylerin algı, dikkat ve
çalışma belleği sorunları yaşadığını kanıtlayan çalışmalar bireylerde üst düzey bilişsel işlevler olan
yönetici işlevlerde sorunlar olduğunu göstermektedir.
•Kekemelik Dilsel Temeli Olan Bir Bozukluktur: Gelişimsel kekemeliğin ortaya çıktığı dönem çocukların
dil gelişiminin hızlandığı ve yoğunlaştığı dönemdir. Bu durum kekemeliğin dil planlama ve üretime
ilişkin güçlük sebebiyle olduğuna işaret etmektedir. Kekemelik ve dil ilişkisini açıklayan birçok görüş
kekemeliğin nedeninin, yetersiz dil kapasitesi ile karşılanamayacak bireysel ve çevresel talepler, dile
ve konuşmaya ilişkin bozulmuş nöral işlemleme, dil işlemlemede eşgüdüm ve senkronizasyon
sorunları, cümle planlama ve dikkat süreçlerine ilişkin bozukluklar, dilbilimsel ve motor planlama ve
uygulama süreçleri arasındaki senkronizasyon eksikliği gibi birçok faktörün etkisini göstermektedir.
•Duygusal Faktörler ve Mizaç: Kekeleyen ve kekelemeyen bireylerin karşılaştırıldığı çalışmalar
sonucunda; kekeleyen çocukların duygusal olarak hassas ve tepkisel olduğu, negatif duygularının
daha yoğun olduğu, duygularını kontrol etmede güçlükleri olduğu, esneklik düzeylerinin daha düşük
olduğu tespit edilmiştir. Kaygı düzeylerinin yüksek olduğuna, mükemmeliyetçilik ve çekingenlik
özellikleri sergilediklerine, dürtüsellik sorunları yaşadıklarına ilişkin araştırma sonuçları da mevcuttur.
